كمودور - آميگا - اسپكتروم

همه عکس ها در ادامه نوشته قرار دارد

کارتریج CP/M برای کمودور 64

کارتریجی که کمودور ۶۴ را به یک کامپیوتر «دو پردازنده» تبدیل می کند

کارتریج CP/M حاوی یک پردازنده Z80 است و با نسخه ۲.۲ سیستم عامل CP/M عرضه می شد .
سیستم عامل CP/M به دلیل کتابخانه بزرگ برنامه های تجاری خود محبوب بود. این سیستم عامل به یک پردازنده سازگار با اینتل ۸۰۸۰ نیاز داشت، بنابراین در کمودور ۶۴ بصورت معمول کار نمی کرد. کارتریج CP/M که در سال ۱۹۸۳ عرضه شد ، چیزی جز افزودن یک Z80 (که با ۸۰۸۰ سازگار است) به کمودور ۶۴ انجام نمی دهد. سیستم عامل و برنامه های کاربردی آن بر روی پردازنده Z80 کار می کردند که می توانست برای دسترسی به صفحه نمایش، صفحه کلید و دیسک به ۶۵۰۲ مراجعت کند .
این دستگاه در بازار ناموفق بود زیرا دیسک درایو کمودور ۱۵۴۱ قادر به خواندن هیچ یک از انواع فرمت دیسک MFM نبود که اکثر نرم افزارها با آن عرضه می شدند، و سازندگان نرم افزار تمایلی به انتشار دیسک های ۱۵۴۱ نداشتند – بنابراین به سادگی هیچ نرم افزاری وجود نداشت. کمودور از اشتباه خود درس گرفت: کمودور ۱۲۸ (۱۹۸۵) با پردازنده اضافی Z80 روی مادربرد و CP/M 3.0 عرضه شد و درایو دیسک ۱۵۷۱ داخلی کمودور ۱۲۸ توانایی کار با دیسک های MFM را داشت.
درایو ۱۵۷۱ اکسترنال هم به بازار عرضه شد که با کمودور ۶۴ سازگار بود که البته همزمان بود با تولید و ورود کمودور ۱۲۸ به بازار که این پردازنده را با خود به همراه داشت و نیاز به این کارتریج را رفع می کرد

برای دانلود فایل CP/M 2.2 اینجا کلیک کنید

کمودور ۶۴ ، از همان ابتدا یک ماشین موفق تجاری بود . با این حال، جک ترامیل نگران ماشین‌های ارزان‌تری بود که در بازار به تعداد زیاد دیده میشدند (عمدتاً ماشین‌های سینکلر و تگزاس اینسترومنتز ).
نکات و فضای زیادی برای بهبود و گسترش در کمودور ۶۴ وجود داشت ، زیرا مفسر بیسیک داخلی کمودور ۶۴ فاقد بسیاری از دستورات مفید بود . علاوه بر این، کمودور ۶۴ ، طراحی پیچیده ای داشت که شامل تراشه های تخصصی زیادی می شد . در نتیجه هزینه های تولید را بالا می برد .
بنابراین، کمودور شروع به طراحی یک ماشین جدید کرد که حول یک تراشه سفارشی جدید به نام TED ساخته شده بود. TED مخفف Text Editing Device است، اما علیرغم نامش نه تنها وظیفه گرافیک، بلکه صدا و I/O را نیز بر عهده داشت. این تراشه همان حداکثر وضوح کمودور ۶۴ (۳۲۰ ۲۰۰x پیکسل) را ارائه می‌کرد، اما دارای پالت ۱۲۱ رنگ (۱۵ رنگ با ۸ سایه + سیاه بدون سایه) بود که این مقدار در مقایسه با پالت ۱۶ رنگ کمودور ۶۴ بسیار گسترده است . با این حال، یک مفهوم بسیار مهم در این ماشین گم شده بود !!

«اسپرایت» .

این موضوع ، همراه با این واقعیت که توانایی های صوتی آن نیز واقعا ضعیف بودند (فقط دو کانال با موج مربعی، یا یک کانال موج مربعی + یک کانال با نویز سفید) نشان داد که این تراشه نمی تواند به عنوان یک به روز رسانی از VIC II و SID در کمودور ۶۴ در نظر گرفته شود !
مفهوم اولیه سری ماشین‌های ۲۶۴ (همانطور که همه ماشین‌های مبتنی بر TED نامیده می‌شوند)، یک ماشین کوچک با کلیدهای لاستیکی و جعبه کوچک با طراحی زیبا بودند . این دستگاه ها قرار بود با قیمتی پایین فروخته شوند ، فقط ۴۹ دلار .
علیرغم ابعاد آن ، این دستگاه پورت های زیادی دارد (دو پورت جوی استیک، یک پورت کارتریج، درگاه کاست، پورت سریال، کانکتورهای کامپوزیت و RF و حتی یک دکمه تنظیم مجدد). این ماشین همان چیزی است که بعداً به عنوان کمودور ۱۱۶ شناخته می شود و در اروپا به عنوان یک نسخه ارزان قیمت از کمودور ۱۶ فروخته می شد .
اما در واقع آغاز مفهوم TED این بود : یک ماشین ارزان قیمت که بهتر از ماشین های Timex/Sinclair عمل می کرد. در واقع، کمودور ۱۱۶ با اندازه کوچک و کلیدهای لاستیکی خود بسیار به مفهوم طراحی اسپکتروم سینکلر نزدیک است و این همان چیزی بود که جک ترامیل واقعاً می خواست به آن دست پیدا کند .
نمونه‌های اولیه سری کمودور ۲۶۴ ماشین‌های کمودور ۲۶۴ و کمودور ۲۳۲ بودند . همانطور که از نام آنها مشخص است، آنها به ترتیب ۶۴ کیلوبایت و ۳۲ کیلو بایت حافظه رم داشتند .
این ماشین‌ها برای استفاده تجاری در نظر گرفته شده بودند، بنابراین کلید اصلی این بود که نرم‌افزار اداری و تجاری مورد نیاز بصورت رام در آی سی های تعبیه شده روی مادربرد قرار داده شود .
در ابتدا، ایده این بود که به مشتریان اجازه دهند عناوین نرم افزاری را که در رایانه خود می خواهند انتخاب کنند . نرم‌افزار واژه‌پرداز و زبان برنامه نویسی لوگو در ابتدا برنامه‌ریزی شده بود که در دسترس باشند ، اما در نهایت تغییری رخ داد و کمودور ۲۶۴ با بسته ای از ۴ برنامه داخلی ارائه شد که عبارت بود از : یک واژه پرداز، یک صفحه گسترده ، یک پایگاه داده و یک برنامه نموداری . سپس نام این دستگاه بخاطر این بسته نرم افزاری تغییر یافت و «کمودور پلاس ۴» متولد شد.
ماشین کمودور ۲۳۲ ، استقبال زیادی ندید ، با این حال سرانجام دستگاهی با حافظه کمتر طراحی شد، این دستگاه کمودور ۱۶ نام گرفت . کامپیوتری با تنها ۱۶ کیلوبایت حافظه رم که به عنوان ارتقاء مدل کمودور VIC 20 در نظر گرفته شده بود که در سال ۱۹۸۴ فروش آن متوقف شده بود .
در اصل، کمودور ۱۶ همان کمودور پلاس ۴ است، اما تنها با ۱۶ کیلوبایت رم و بدون نرم افزار های داخلی. این دستگاه از یک قاب خاکستری تیره با همان شکل کمودور VIC 20 بهره گرفت .
این ماشین‌ها دارای یک مترجم جدید بیسیک هستند: بیسیک ورژن ۳/۵ . برخلاف نام آن، بسیار پیشرفته تر از بیسیک ورژن ۴ بود که در ماشین های کمودور CBM یافت می شود . بیسیک ۳/۵ دستوراتی را برای کنترل گرافیک و صدا ارائه می کرد . دستورات دیسک نیز در دسترس بود . یک مانیتور زبان ماشین نیز به صورت داخلی ارائه شده است.
کامپیوتر کمودور ۲۶۴ برای خرده فروشی ۷۹ دلار برنامه ریزی شده بود ، اما، قبل از اینکه ماشین‌های کمودور TED/264 به قفسه‌ فروشگاهها برسند، جک ترامیل شرکت کمودور را ترک کرده بود ! به همین دلیل، پروژه TED تغییر کرد و کمودور شروع به فکر کردن به این ماشین‌ها به عنوان جانشینان واقعی کمودور ۶۴ کرد ، نه یک خط جدید از ماشین‌های ارزان قیمت !

کمودور پلاس ۴ ، مانند کمودور ۲۶۴ ، یک قاب خاکستری تیره با اندازه کوچک و زیبا با کلیدهای سفید بدون کلید اعداد داشت. ظاهری زیبا برای یک کامپیوتر خانگی ، ولی شاید نه کاملاً مناسب برای یک ماشین اداری و تجاری

نمونه اولیه دیگری نیز وجود داشت: کمودور V 364 . شبیه پلاس/۴ ولی بخاطر ارائه یک صفحه کلید عددی بزرگتر طراحی شده بود . این ماشین ، یک تراشه سنتز کننده صدای شخص ثالث داخلی داشت (به همین دلیل "V" به عنوان بخشی از نام آن است) و قرار بود نسخه بهبود یافته نرم افزار Magic Desk را ارائه دهد. این ماشین باید بعنوان دستگاه رده بالای خط TED شناخته شود . این پروژه هرگز نور ندید ، فقط دو یا سه نمونه اولیه ساخته شد و البته بسیار کمیاب هستند .

بنابراین در ابتدا، خط TED قرار بود به این شکل ماشین هایش را ارائه دهد :
یک دستگاه ارزان قیمت برای استفاده خانگی: کمودور ۱۱۶ ، با قیمت 49 دلار ؛
ماشین بهتری که دارای نرم افزار داخلی در رام است: کمودور ۲۶۴ با قیمت 79 دلار ، که مشتریان میتوانند نرم افزار داخلی را انتخاب کنند.

و نهایتا یک دستگاه پیشرفته دارای نرم افزار اتوماسیون اداری پیشرفته و یک ترکیب کننده گفتار : V364.

بنابراین، قیمت کم، بیسیک بهتر نسبت به کمودور ۶۴ و برنامه های نرم افزاری داخلی کلید موفقیت این ماشین ها بود ، اما متأسفانه اوضاع به گونه ای دیگر رقم خورد !
این کامپیوترها در واقع در قفسه های انبار قرار گرفتند

کمودور پلاس ۴، در سال ۱۹۸۳ .

کمودور ۱۶، به عنوان یک جایگزین VIC-20 ، در سال ۱۹۸۴ .

بعدها، در اروپا، کمودور ۱۱۶ به عنوان یک نسخه ارزانتر از کمودور ۱۶ (عمدتا در آلمان) فروخته شد .

در ایالات متحده، این ماشین ها یک شکست تجاری کامل بودند. قیمت آنها بسیار بالا بود: کمودور پلاس ۴ قیمتی بالاتر از کمودور ۶۴ داشت! این قیمت دستگاه را به عنوان جانشین ارتقا یافته کمودور ۶۴ تعیین می کرد . اما قرار است جانشین بهتر باشد ! چگونه تراشه TED می توانست با گرافیک و صدای پیشرفته کمودور ۶۴ کنار بیاید ؟ پالت زیباتر برای بهبود آن نسبت به کمودور ۶۴ کافی نبود !!
در مورد نرم افزار داخلی، بسته۳+۱ ظالمانه بود . برنامه ها واقعاً بد و کاملاً برای استفاده جدی اداری نامناسب بودند . ویرایشگر متن تنها ۹۹ خط متن را ارائه می کرد . یک صفحه متنی ۸۰ ستونی بود، اما از آنجایی که Plus/4 مانند کمودور ۶۴ تنها ۴۰ کاراکتر در هر خط ارائه می‌کرد ، این موضوع کار دیدن آنچه را که واقعاً می‌نویسید دشوار می‌کرد . همچنین ، پاسخ مکان نما بسیار کند بود.
صفحه گسترده کمی بهتر بود اما اندازه آن بسیار محدود بود . پایگاه داده نیز ساده بود و نرم افزار نمودارسازی از گرافیک بیت مپ ارائه شده توسط TED بهره نمی برد. این نرم افزار به سادگی از کاراکترهای متنی برای ترسیم نقاط استفاده می کرد.
در نتیجه، Plus/4 نرم افزار جالبی برای استفاده در دفاتر اداری ارائه نمی داد . با این حال، این نرم افزار فقط از درایو دیسک برای ذخیره داده ها استفاده می کرد ، و کاربران خانگی با نوار خوان قادر به ذخیره کار خود نبودند . ایده برنامه های داخلی درست بود .
در واقع Plus/4 اولین رایانه ای بود که این ویژگی را داشت ، اما با آن نرم افزارهای ضعیف، همه چیز به درستی پیش نرفت.

ماشین‌های کمودور TED با کمودور ۶۴ سازگار نبودند ، بنابراین کاربران نمی‌توانستند از کتابخانه بزرگ نرم‌افزار کمودور ۶۴ استفاده کنند . بدتر از آن، کانکتورهای جوی استیک غیر استاندارد بودند و دارای کانکتورهای mini-DIN بودند. یک کانکتور mini-DIN نیز برای نوار گردان استفاده شده است . این بدان معنا بود که افرادی که دستگاههای کمودور یا آتاری داشتند مجبور شدند یک جوی استیک دیگر برای TED بخرند. و صاحبان کمودور ۶۴ نمی توانستند از نوار گردان های خود استفاده کنند. در واقع، آداپتورهای تبدیل جانبی ، بعداً اجازه اتصال جوی استیک های استاندارد را دادند، اما در ابتدا در دسترس نبودند. بنابراین، کمودور یک جوی استیک برای ماشین‌های کمودور پلاس ۴ ، کمودور ۱۶ و کمودور ۱۱۶ ساخت بنام : t ۱۳۴۱، و یک کاست گردان جدید بنام ۱۵۳۱ که دقیقاً مشابه ۱۵۳۰ بود، اما با کانکتور متفاوت.
ماشین های TED نباید با کمودور ۶۴ رقابت می کردند، به همین دلیل آنها تجهیزات جانبی مخصوص خود را داشتند. ناسازگاری در ذهن طراحان به عنوان یک مشکل در نظر گرفته نمی شد. کانکتورهای غیر استاندارد بخشی از طراحی اصلی کمودور ۱۱۶ بودند که دلیل اصلی اندازه این دستگاه بود ، به دلیل اندازه آن، انتخاب دیگری برای جا دادن همه پورت ها وجود نداشت. سپس به دلیل انتخاب تجاری بر روی ماشین های دیگر استفاده شد. اما کمودور پلاس ۴ و ۱۶ می‌توانستند پورت‌های جوی استیک استاندارد را بدون مشکل داشته باشند.

نهایتا از آنجایی که کمودور پلاس ۴ قیمتی بالاتر از کمودور ۶۴ داشت، مردم از آن ناامید شدند. به دلیل نرم افزارهای داخلی ضعیف، ویدیوی ۴۰ ستونی و درایو دیسک کند ۱۵۴۱ ، برای استفاده در دفتر کاری عالی نبود ، و همچنین از کمودور ۶۴ به عنوان یک کامپیوتر خانگی با آن قیمت بهتر نبود.

کمودور ۶۴ یک ماشین بازی عالی بود، و اگر می‌خواستید در بیسیک برنامه‌نویسی کنید، می‌توانید مفسر قدیمی بیسیک را به راحتی گسترش دهید (مثل سایمونز بیسیک) . بنابراین در پلاس/۴ بیسیک ۳/۵ کارآمد ، برای موفقیت دستگاه حیاتی و کافی بنظر نمی رسید .
این ماشین نسبت به کمودور ۶۴ بهبودهایی را ارائه کرد : سی پی یو سریعتر (MOS 7501، یک پردازنده مبتنی بر 6502 با حداکثر سرعت 1.79 مگاهرتز) ، بیسیک بهتر ، و یک مدیریت حافظه پیشرفته که اجازه ۶۰ کیلوبایت حافظه بیسیک آزاد را می دهد. کمودور۶۴ فقط ۳۲ کیلوبایت حافظه بیسیک آزاد به اضافه ۴ کیلوبایت رم را مجاز می داند (برای برنامه ها یا ابزارهای زبان ماشین). اما ۶۰ کیلوبایت رم بیسیک، که هنوز در یک دستگاه رم ۶۴ کیلویی قابل توجه است ، واقعاً نمیتوانست آنچنان مهم باشد ! همچنین، با توجه به سرع پایین پروتکل انتقال داده سریال ۱۵۴۱ ، یک برنامه بیسیک بزرگ نمی تواند سریع بارگذاری شود . در واقع، یک درایو جدید برای سری TED طراحی شد بنام ۱۵۵۱. این درایو دارای یک کانکتور ویژه بود که می توانست به پورت کارتریج وصل شود و انتقال موازی داده را ارائه دهد. اما، این درایو اواخر دوران این کامپیوترها معرفی شد . با این حال، به عنوان یک دستگاه موازی آنچنان سریع نبود ، زیرا فقط سه برابر سریعتر از یک دستگاه ۱۵۴۱ قدیمی عمل میکرد و هرگز منتشر نشد .

اگر به بازی‌های کمودور پلاس ۴ یا کمودور ۱۶ نگاه کنید، آن‌ها به خوبی همتایان کمودور ۶۴ نیستند. فقدان اسپرایت های سخت افزاری باعث شده نرم افزار نویسان مجبور به استفاده از کاراکترهای قابل برنامه ریزی شوند . در نتیجه، این اسپرایت‌های نرم‌افزاری معمولاً حرکت نرمی نداشتند و با پس‌زمینه که آنها نیز از کاراکترهای قابل برنامه‌ریزی ساخته شده بودند ، برخورد می‌کردند. پردازنده نمی تواند در هنگام انجام عملیات ورودی و خروجی با سرعت کامل عمل کند ، این باعث شد که سرعت واقعی پردازنده ، تفاوت چندانی با کمودور ۶۴ نداشته باشد ، بنابراین بازی ها نمی توانند از سرعت بهتر پردازنده برای غلبه بر محدودیت های TED استفاده کنند. البته، تکنیک های برنامه نویسی بسیار خوب امکان بازی های با کیفیت بهتر را فراهم می کند، اما این امر مستلزم زمان کافی برای توسعه بازی های بزرگ است که متاسفانه این فرصت برای این ماشینهای زیبا هرگز محیا نشد .
همچنین تراشه صدا خیلی خوب نبود و در مقایسه با تراشه عالی SID ناامیدکننده بنظر می رسید . موسیقی بازی ها واقعا زشت بودند . در واقع شما می توانید موسیقی خوبی با TED بسازید، اما تلاش زیادی می طلبد.
با این حال، از آنجایی که کمودور پلاس ۴ و کمودور ۱۶ یک دستگاه بودند ، توسعه‌دهندگان نرم‌افزار زحمت نوشتن بازی برای هر دو را نداشتند و فقط بازی‌های 16K را برنامه‌ریزی کردند که روی هر دو دستگاه اجرا شوند. البته این کار ، مقدار حافظه بیشتر کمودور پلاس ۴ را قربانی می‌کند که می‌توانست بازی‌های بهتری نسبت به کمودور ۱۶ ارائه دهد. عناوین Plus/4 با استفاده از مقدار کامل حافظه آن نادر هستند.

بنابراین بعنوان جمع بندی ، کمودور پلاس ۴ ، قیمت بسیار بالایی داشت تا بتواند یک ماشین کامپیوتر خانگی جذاب باشد. مردم به خرید کمودور ۶۴ ادامه دادند چون می‌توانست کارهای مشابه Plus/4 را انجام دهد ، ۱۶ رنگ هنوز خوب بنظر می رسید و بیسیک کمودور ۶۴ می‌توانست گسترش یابد . و این یک ماشین بازی عالی بود که عناوین زیادی از قبل برایش موجود بودند . و می توانید از جوی استیک های استاندارد استفاده کنید.
ماشین های TED از آنجایی که برای استفاده اداری به اندازه کافی پیشرفته نبود، برای تجارت نیز فروش خوبی نداشت.
در نتیجه، هیچ موفقیت تجاری در ایالات متحده نداشت. از قضا، زمانی که این ماشین‌ها معرفی شدند، تگزاس اینسترومنتز قبلاً از بازار بازنشسته شده بود و تایمکس/سینکلیر در ایالات متحده فروش خوبی نداشت. بنابراین کامپیوترهای سری TED حتی کامپیوترهایی برای رقابت با خود نمی دیدند .
کمودور ۱۶ نیز همین سرنوشت را داشت. یک ماشین ۱۶ کیلوبایتی انتخاب عجیبی برای سال ۱۹۸۴ محسوب میشد . در مقایسه با VIC-20، به روز رسانی خوبی بود اما با این وجود ، به دلیل ناسازگاری با نرم افزار VIC-20 و اکثر تجهیزات جانبی (از جمله مودم VIC)، به سختی یک VIC-20 خوب بحساب می آمد ، بنابراین در ایالات متحده نیز به فروش نرسید .
علی‌رغم این واقعیت‌ها، این ماشین‌ها دارای طراحی صوتی بودند . در مقایسه با ماشین های قبلی کمودور کوچک بودند. آنها تراشه های کمتری داشتند اما همچنان بسیاری از ویژگی ها را با برخی بهبودها حفظ کردند. TED واقعاً پیشرفته بود. اما مدیریت کمودور این ماشین ها را راهی برای بهبود سوددهی خود می دید. آن‌ها سعی کردند این ماشین‌ها را با قیمت‌های بالا بفروشند که با توجه به طراحی ارزان‌ترشان در مقایسه با کمودور ۶۴ می‌توانستند درآمد زیادی داشته باشند .

اما خریداران نمی‌توانستند کمبودهای این ماشین ها را ، زمانی که قیمت‌ها به آنها گفته می شد ، فراموش کنند.
اگر این ماشین ها قیمت مناسب تری داشتند می توانستند در ایالات متحده موفق عمل کنند . در اروپا، آنها با قیمت های مناسب فروخته می شدند و در کشورهای مختلف موفق بودند: ایتالیا، آلمان، انگلستان، فنلاند، سوئد.
البته فروش چندان زیادی نداشتند، اما تا حدی موفقیت داشتند.
این ماشین ها عالی نبودند. تراشه های سفارشی، TED، پردازنده و PLA، واقعا شکننده بودند و بسیار مستعد شکستن بودند. این تراشه ها تمایل به خوردگی دارند و در نهایت احتمال آسیب دیدگی زیاد است . طبق تجربه ، رایج ترین تراشه ای که از کار می افتد، پردازنده است. این پردازنده سفارشی است و نمی توان آن را مستقیماً با ۶۵۰۲ یا ۶۵۱۰ جایگزین کرد. اکنون می توانید بفهمید که تعمیر دستگاه TED چقدر دشوار است. ممکن است در عرض چند دقیقه مشکل را پیدا کنید، اما هیچ وسیله یدکی برای آن ندارید !!
اما اشتباه نکنید دستگاه های TED واقعا خوب و پرقدرت هستند ، این کامپیوترها می توانند کارهای بزرگی انجام دهند.

تصویر زیر یک کمودور ۱۱۶ توسعه یافته (با 64k RAM) را نشان می دهد که یک نسخه نمایشی پیشرفته Plus/4 را اجرا می کند. بله، این توپ معروف آمیگا است و بسیار سریع در حال حرکت است!
حرکت و سرعتی که در کمودور ۶۴ به این سادگی به دست نمی آید .

اجرای حرکت توپ معروف آمیگا توسط کمودور 116

مقایسه فاینال کارتریج ۳، با اکشن ۶ کمودور

سالهای دور ، (اوایل دهه هفتاد شمسی) یک کارتریج اکشن ۶ کمودور داشتم که متاسفانه آن را در اختیار ندارم ، امروز کارتریج اکشن ۶ را بر روی کارتریج کنگفوفلش کمودور شبیه سازی میکنم و کارتریج سوپر اکشن ۴.۵ را از قدیم الایام نگه داشته ام، در این مقاله میخواهم کارتریج اکشن ۶ را با کارتریج فاینال 3 کمودور مقایسه کنم .

کمودور ۶۴خوب و قدیمی، بارگذاری سریع، فهرست دایرکتوری که بیسیک را از بین نمی‌برد، امکاناتی برای پشتیبان‌گیری و کپی کردن....
تقریباً هر نرم‌افزاری که لازم دارید، مثل : مونیتور کد ماشین و راه‌های انعطاف‌پذیر برای بارگیری و ذخیره بخش‌هایی از حافظه، از جمله ویژگی‌های مفیدی هستند که باعث می‌شوند عمر کمودور ۸ بیتی را بالا ببرد.. تمام این ویژگیها به کمک یک فریزکارتریج خوب بدست می‌آید ...

در آن زمان، مجبور شدم بین اکشن ۶ و کارتریج فاینال ۳ کمودور، که در رقابتی رودررو قرار داشتند، انتخاب سختی انجام دهم. اگرچه کارتریج اکشن ۶ کمودور، حتی روی کاغذ نیز ویژگی های بیشتری را وعده می داد ...

کارتریج فاینال ۳، یک جذابیت جالب داشت :
یک دسکتاپ گرافیکی برای کمودور ۶۴ ! یکی از آگهی‌های تبلیغاتی وعده داده بود که (تقریبا) کمودور ۶۴ را به یک آمیگا تبدیل می‌کند!! حتی در آن زمان به نوعی این حس را داشتم که این بیشتر یک حقه است تا یک ویژگی مفید، با این حال تصمیم گرفتم کارتریج اکشن ۶ کمودور را ترجیح دهم چون در آن ایام مساله هک و نسوز کردن بازیها اولویت داشت و اکشن ۶ در این زمینه به فاینال ۳ برتری محسوسی داشت ، ولی همیشه دوست داشتم آن محیط دسکتاپ را ببینم و تجربه کنم...

اکنون، حدود ۳۰ سال پس از آن انتخاب ، موفق شده ام یک کارتریج فاینال ۳، را در دست بگیرم و آن طرف حصار را ببینم! علاوه بر این، یک ماوس برای کمودور خود خریده ام ، که با کارتریج فاینال ۳ سازگار نیست و مجبورم نشانگر ماوس را با کلیدهای f1, f3, f5, f7 به حرکت در آورم. ولی دوست داشتم ماوس سازگار با کارتریج فاینال ۳ هم پیدا کنم.

کارتریج اکشن ۶ در یک جعبه پلاستیکی قرار دارد، ولی کارتریج فاینال ۳ را در کارگاه شخصی ساختم و دست ساز است .

اگر کارتریج اکشن ۶ که در اختیار دارید، برچسب روی آن سالم است خوش شانس هستید، چون اکثر کاربران، این برچسب ها را بعلت قدمت از دست داده اند . دکمه فریز به عملکردهای اصلی کارتریج دسترسی می دهد، در حالی که دکمه ریست به سادگی کمودور ۶۴ را بازنشانی می کند، دکمه ریست روی کمودور ۶۴ وجود ندارد. دکمه های کارتریج فاینال از هم دورتر از دکمه های اکشن ۶ هستند که فکر خوبی است. من اشتباهات گاه و بی گاه در آن روزهای قدیمی را به یاد می آورم در حین انجام بازی بجای دکمه فریز، دکمه ریست را فشرده ام و از دست رفتن بازی بسیار کلافه کننده بوده است.

کارتریج فاینال ۳ یک LED روی خود دارد، که می تواند نشان دهد که آیا ماژول کار می کند یا خیر. در تاریکی می تواند برای رسیدن به دکمه ها مفید باشد.

دسکتاپ کارتریج فاینال ۳

هنگامی که کارتریج فاینال ۳ به اکسپنشن پورت کمودور وصل می شود، صفحه راه اندازی اولیه کمودور ۶۴ تغییر می کند. در مورد کارتریج اکشن ۶، چهار گزینه کلیدی وجود دارد، در حالی که کارتریج فاینال ۳ یک تجربه دسکتاپ را ارائه می دهد. ولی حتی اگر فاینال ۳ بصری باشد، روش های کار به خصوص "گرافیکی" نیستند. به جای داشتن نمادهای دیسک بر روی صفحه، تمام عملیات دیسک از طریق یک پنجره کوچک قابل دسترسی است. این پنجره عمدتاً شامل چندین کلیک بر روی نمادهای متنی مختلف است و به دنبال آن روی نماد «DO» کلیک کنید.

کارتریج فاینال ۳ کمودور ، محیطی شبیه به میز کار آمیگا ، تصاویر قانع کننده ای را با نمایش چیزهایی مثل ماشین حساب و ساعت بر روی پنجره های خود قرار می داد. ماشین حساب فاینال ۳ تا حدی دست و پا چلفتی است و نشان می دهد که یک ماشین حساب گرافیکی لزوماً یک پیشرفت نیست ، زیرا بیسیک کمودور ۶۴ به سادگی یکی از بهترین ماشین حساب های موجود است، ولی بهرحال عده ای ترجیح می‌دهند بجای برنامه نویسی، از ماشین حساب گرافیکی استفاده کنند.

جالب اینجاست که برخی از تجربه های محیط دسکتاپ فاینال ۳، در بیسیک نیز در دسترس است . اگر جوی استیک را نگه دارم، نوار منو و نشانگر در بالای صفحه ظاهر می‌شوند و از منوهای کشویی می‌توان به برنامه‌های افزودنی و دستورات اساسی مختلف دسترسی پیدا کرد. ظاهراً، این ویژگی تا حدودی بیسیک کمودور را از نظر وقفه‌ها و کاراکترهای تعریف‌شده توسط کاربر فلج می‌کند، اما به نوعی در محیط بیسیک به کاربر کمک موثری می کند .

دفترچه یادداشت کارتریج فاینال ۳

دفترچه یادداشت، یکی از توابع دسکتاپ کارتریج فاینال ۳ است که در پنجره نمایش داده نمی شود. در واقع با ورود به دفترچه یادداشت، دسکتاپ پاک می شود، بنابراین می توان آن را به عنوان بخشی دیگر از کارتریج در نظر گرفت. با این حال، اولویت‌های ماوس و رنگ به آنجا منتقل می‌شوند. یک ویرایشگر متن روی درگاه کارتریج کمودور، ایده بسیار خوبی است و یک امتیاز مثبت فاینال ۳ محسوب می شود . این دفترچه یادداشت دارای فونت متناسب و بسته بندی کلمات هوشمند است که هر دو برای یک کامپیوتر خانگی ۸ بیتی دهه ۱۹۸۰ کاملاً پیشرفته هستند. با در نظر گرفتن این ویژگی ها، تایپ و درج متن نسبتا نرم و راحت است.

ویرایشگر هیچ عملکرد انتخاب متنی مانند برش، کپی یا چسباندن ندارد. یافتن و جایگزینی نیز وجود ندارد! البته این در صورتی است که آن را با برنامه های ویرایشگر پیشرفته مقایسه کنیم وگرنه برای کمودور ۶۴ بسیار کافی می باشد.

مونیتور کد ماشین

مونیتور کد دستگاه یکی از کاربردی‌ترین ویژگی‌های کارتریج است. کدهای کوچک ماشینی که در طول روزهای ۸ بیتی یاد گرفتم، تقریباً به لطف مونیتور کارتریج اکشن ۶ است. هنوز هم می توان به روش یادگیری با انجام، از طریق آزمون و خطا ادامه داد.
اگر کامپیوتر به طور چشمگیری قاطی کرد ، نگران نباشید، فقط راه اندازی مجدد کنید. دیدن نتایج قابل مشاهده کدنویسی برای شما بسیار آموزنده است و با کامپیوترهای ۸ بیتی همچنان می توان حافظه مونیتور را تنها با دستورات کوچک کد ماشین دستکاری کرد. تغییر رنگ حاشیه بسیار سریع یا انتقال پیام متنی به حافظه مونیتور حتی بدون بسته اسمبلر اختصاصی به راحتی انجام می شود. حتی بعضی از بازی ها کاملاً با مونیتور نوشته شده بودند !

در مقایسه با کارتریج اکشن ۶ ، مونیتور فاینال ۳ تقریباً برابر است. چیزهایی در مونیتور اکشن ۶ وجود دارد که یاد گرفتم دوست داشته باش، بنابراین کمی نسبت به آن تعصب دارم. کارتریج اکشن ۶ اجازه می دهد تا اسمبلر را مستقیماً در لیست جداسازی تکه های قابل مشاهده تایپ کنید، در حالی که در فاینال ۳ باید دستور A را فراخوانی کنید. علاوه بر این، مونیتور فاینال ۳ اصرار دارد که هر دو آدرس حافظه شروع و آدرس حافظه پایانی هنگام فهرست کردن مناطق حافظه تعریف شوند. در کارتریج اکشن ۶ کافی است آدرس شروع را تایپ کنید و مونیتور با خوشحالی شروع به لیست کردن قطعات جداسازی از آن آدرس به بعد می کند.

وقتی صحبت از نمایش محتویات حافظه به روش های مختلف می شود، مدل فاینال ۳ به شدت پیشنهاد می شود. این امکان وجود دارد که حافظه را با فرمت "اسپرایت" یا "شخصیت" نمایش دهید و مونیتور را به یک ویرایشگر گرافیکی ابتدایی تبدیل کنید. این یک ویژگی کاملاً فکر شده است. در عوض اکشن ۶ دارای یک نمایشگر اسپرایت جداگانه است که می تواند برای اسکن حافظه به صورت موثرتر برای گرافیک استفاده شود. با این حال در اکشن ۶ علیرغم اینکه به این صورت به بازار عرضه می شود، به عنوان یک ویرایشگر کار نمی کند. اما امکان چرخاندن، معکوس کردن و پاک کردن اسپرایتها وجود دارد . فکر می‌کنم که نمایشگر اسپرایت اکشن ۶ احتمالاً برای پاک کردن داده‌های اسپرایت برای اهداف تقلب در بازی است، و اکشن ۶ متخصص در یافتن راههای نسوز کردن بازیهاست و از این لحاظ برتری محسوسی نسبت به فاینال ۳ دارد. ولی اگر هدف، برنامه نویسی به زبان ماشین کد کمودور باشد، مونیتور فاینال ۳ همان چیزیست که برنامه نویسان حرفه ای و آماتور به آن نیاز دارند...

محیط بیسیک

بیشتر افزونه های بیسیک اضافه شده در هر دو کارتریج، بر روی دسترسی به دیسک تمرکز دارند. از بین این دو، کارتریج فاینال ۳ دارای مجموعه بزرگتری از گسترشهای بیسیک است.

هر دو کارتریج راه مستقیم تری برای تغذیه دستورات دیسک درایو را می دهند. اما تایپ DOS در کارتریج فاینال ۳، مقدار زیادی سریعتر از OPEN 15,8,15 ارائه شده توسط استاندارد بیسیک کمودور ۶۴ است. کارتریج اکشن ۶ کمی فراتر می رود و اجازه می دهد تا دستورات DOS را از طریق استفاده از پیشوند @ که به راحتی یک کلید مستقیم روی صفحه کلید کمودور ۶۴ است ، تغذیه کند، ولی بنظر می رسد فاینال ۳ قابل دسترس تر تعریف شده باشد.

هر دو کارتریج اجازه وارد کردن هگزادسیمال در مفسر بیسیک را می دهند که چیز خوبی است. هیچ راهی برای بازگرداندن اعشار به عنوان رشته های هگزا وجود ندارد، اگرچه مونیتور کارتریج اکشن ۶ دستوری برای تبدیل بین فرمت ها دارد.

تجربه ۳۰ ساله ی کار کردن با اکشن ۶ باعث می شود با آن ارتباط بهتری برقرار کنم ولی این یک نظر شخصیست، هر یک از این دو کارتریج ، عملیات اصلی را تقریباً به طور مساوی انجام می دهند، و کارتریج فاینال ۳ به هیچ وجه کمبودی نسبت به اکشن ۶ ندارد . کارتریج فاینال ۳ عملکرد فشرده سازی فایل خوبی دارد و برخی از قابلیت‌های ویرایش مونیتور بهتر از اکشن ۶ در نظر گرفته شده است، اما دسکتاپ بیشتر یک فناوری نمایشی تبلیغاتی است تا یک محیط واقعا کاربردی . خوشبختانه می توانید با نگه داشتن کلید Commodore هنگام بوت شدن، از دسکتاپ رد شوید.

در مورد دسکتاپ کارتریج فاینال ، شاید به طور آشکار از محصولی که بیش از ۳۰ سال پیش ساخته شده بود انتقاد کرده ام! نسخه‌های دسکتاپ کامپیوترهای رومیزی مکینتاش، آتاری و آمیگا در آن زمان، با نگاهی به گذشته، امروزه کند و ناسازگار به نظر می‌رسند. پس نتیجتا آنچه که هست، تصاویر دسکتاپ کارتریج فاینال ۳ کاملاً خوب ساخته شده اند. با این حال، به طور کلی دسکتاپ گرافیکی کارتریج کمی بیهوده به نظر می رسد زیرا هیچ چیز را نمی توان به طور دائم ذخیره کرد، هیچ اولویت یا موقعیت پنجره، هیچ چیز. حتی انتقال بین دفترچه یادداشت و دسکتاپ موقعیت های پنجره را از بین می برد . می توانم از دسکتاپ وارد بیسیک شده و مجدد با دستور desktop به محیط گرافیکی دسکتاپ کارتریج برگردم تا متوجه شوم که همه تنظیماتی که انجام داده بودم بازنشانی شده اند . بنابراین در واقع کمی حقه است و بیشتر جنبه نمایشی داشته تا کاربرد واقعی .

اما نکته بسیار مهم به نفع کارتریج فاینال ۳ این است که لودر سریع آن کاملا با مبدل فلاپی درایو کمودور SD2IEC سازگار است، در حالی که لودر سریع اکشن ۶ با SD2IEC سازگار نیست. بنابراین، اگرچه من ویژگی های اکشن ۶ را بیشتر لمس کرده ام و دوست دارم، اما در زمان حال به همین دلیل تمایل دارم از کارتریج فاینال ۳ استفاده کنم و کارتریج اکشن ۶ برای من کاملا بلااستفاده شده است . فراموش نکنیم که فاینال ۳ پلاس ـ ترکیبی از کارتریج فاینال ۳ اصلی بعلاوه یک یوکارت داخلی است ، اکشن ۶ امروزه آن کارآمدی گذشته را ندارد ، امروزه تمامی بازیها بصورت هک شده و ضد ضربه درآمده اند و نیازی به نسوز کردن بازیها از طریق poke finder اکشن ۶ نیست اما یوتیلیتیهای اضافه شده به کارتریج فاینال ۳ پلاس بسیار کارآمد هستند ...

کارتربج فاینال ۳ پلاس به تعداد محدود ، بصورت آماده ، و بصورت کیت سرهم نشده (برای علاقمندان به مونتاژ)، با قیمت بسیار مناسب عرضه میگردد ، برای سفارش روی این متن کلیک کنید

کارتربج فاینال 3 کمودور ، یک توسعه دهنده محبوب بود که برای کمودور 64 و 128 طراحی و توسط شرکت هلندی Riska BV Home & Personal Computers تولید شد. کارتربج فاینال 3 کمودور یک لودر سریع است که افزایش سرعت درایو دیسک و نوارخوان را ارائه می دهد ، همچنین یک فریزر را ارائه می‌دهد که اجازه می‌دهد اجرای برنامه ها متوقف شود تا بعداً از سر گرفته شود.
کارتربج فاینال 3 کمودور دارای یک دکمه "تنظیم مجدد" و یک دکمه "انجماد" و همچنین یک led است که نشان می دهد که آیا ماژول فعال است یا خیر. کارتربج فاینال 3 کمودور دارای گزینه final kill یا "کشتن نهایی" (قابل دسترسی از طریق دسکتاپ، فریزر یا بیسیک) است که عملکرد کارتریج را غیرفعال می کند و کامپیوتر را در حالت توسعه نیافته بوت می کند . این مورد نیاز است زیرا برخی از نرم افزارها، به ویژه بازی ها، با بارگذارهای سریع ناسازگار هستند . غیرفعال کردن کارتریج به این معنی است که هرگز نیازی به برداشتن آن از کمودور نیست و این مطلوب کاربرانی است که بصورت حرفه ای در بخش برنامه نویسی کمودور فعال هستند .
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد کارتربج فاینال 3 کمودور رابط کاربری گرافیکی آن بود ، حتی زمانی که کاربرد آن در مقایسه با سایر محیط‌های رابط کاربری گرافیکی برای کمودور 64 مثل geos بسیار محدود بود. اگر هنگام روشن کردن کمودور نمیخواهید در این صفحه گرافیکی فعالیت کنید کافیست کلید RUN/STOP را در حین روشن کردن یا تنظیم مجدد نگه داشته شود.
کارتریج یک رومیزی WIMP گرافیکی ارائه می‌دهد . . ظاهر گرافیکی دسکتاپ از سیستم عامل اولیه آمیگا به عاریت گرفته شده است. بارگیری ابزارهای مبتنی بر رابط کاربری گرافیکی جدید از روی دیسک یا نوار امکان پذیر است ، اگرچه این موارد زیاد مورد استفاده کاربران قرار نگرفت .
از ابزارهای موجود در رام کارتربج فاینال 3 کمودور، مفیدترین آنها یک ویرایشگر متن ، یک ابزار مدیریت فایل دیسک، یک ماشین حساب و یک ساعت زنگ دار بود. این صفحه در طراحی جدید کارتربج فاینال 3 کمودور که به فاینال کارتریج پلاس نامگذاری شده، توسعه یافته و برنامه های متنوع و بسیار کاربردی در ایپرام 256 کیلوبایتی آن کار گذاشته شده است.
یک امتیاز فروش پرتعداد این ماژول، ویژگی دیسک و نوار توربو بود که برای اکثر دستورات کاربرد دارد . این امر بارگذاری برنامه ها را از روی دیسک یا نوار به طور قابل توجهی تسریع می کند. با این حال، بزرگترین نقطه قوت این کارتریج خاص برای کمودور 64، در برنامه مانیتور کد داخلی دستگاه نهفته است ، که قادر به گسترده ترین طیف از ویژگی ها، مانند متن و sprite dump، و همچنین ویرایش متن و sprite است.

کارتربج فاینال 3 کمودور پسوندی برای بیسیک کمودور ارائه کرد که حاوی چندین ابزار کمکی جدید برنامه نویسی بیسیک مانند دستور RENUMBERو چندین دستور کاربردی بود که یکی از قابل توجه ترین آنها دستور DOS" است که می توان از آن برای دادن دستورات فایلینگ کمودور استفاده کرد (مثلاً برای حذف یک فایل). ، وضعیت خطای درایو را بخوانید یا دایرکتوری دیسک را بدون بازنویسی برنامه بیسیک در حافظه نمایش دهید ( $"DOS). دستورات بیسیک همچنین اجازه بازگشت به حالت دسکتاپ GUI یا راه اندازی مانیتور زبان ماشین را می دهد. البته کارکرد بخش های مختلف کارتربج فاینال 3 کمودور بسیار گسترده است و در این مقاله نمی گنجد، فایل راهنمای این کارتریج به زبان اصلی را در این قسمت دانلود کنید (لینک تلگرام)
دیگر قابلیت کارتربج فاینال 3 کمودور - یعنی ویژگی فریزر امکان ذخیره محتویات حافظه روی دیسک را فراهم می کند تا در مرحله بعد از سر گرفته شود (برای مثال، این امکان کپی راحت بازی‌های تک مرحله ای را فراهم می کند ). همچنین امکان استفاده از برخی از عملکردهای ابتدایی تقلب بازی (به عنوان مثال غیرفعال کردن تشخیص برخورد اسپرایت) و چاپ یک کپی از تصویر صفحه در چاپگر را فراهم می کند. فریزر همچنین اجازه دسترسی به مانیتور زبان ماشین را می دهد .

بین کاربران این بحث مطرح است که کارتربج فاینال 3 کمودور بهتر است یا کارتریج اکشن کمودور ؟

هرکدام از این کارتریج ها ویژگی های خود را دارند، در گذشته کارتریج اکشن کمودور ویژگی هایی نسبت به فاینال 3 دارا بوده است، بخصوص در زمینه هک و نسوز کردن بازیها ، ولی در مقایسه با نسخه جدید کارتریج، یعنی فاینال 3 پلاس باید در این مقایسه تجدید نظر کرد.

رام 256 کیلوبایتی جدید کارتربج فاینال 3 پلاس کمودور حاوی برنامه های جانبی متنوعی است که حتی شامل بازی هم میشود و با وصل بودن این کارتریج به کمودور احتمالا آن دسته از کاربران که به کمودور سنتی علاقه دارند، شاید نیاز به ابزار جانبی دیگری برای کمودور خود احساس نکنند .

کارتربج فاینال 3 پلاس کمودور ترکیبی از دو کارتریج می باشد - کارتریج فاینال 3 کمودور اصلی و کارتریج یوکارت کمودور که در مقاله مربوط به کنگفوفلش کمودور توضیح داده شد

بزرگترین مزیت کارتریج فاینال 3 پلاس کمودور نسبت به فریز کارتریج های مشابه، امکان بازتولید آن توسط کاربران در سراسر دنیا، در کارگاههای شخصی است که با هزینه نسبتا مناسب میتوان از لذت داشتن آن بهره مند شد.

برنامه های جانبی که در نسخه جدید کارتریج فاینال 3 پلاس در دسترس است و این کارتریج را قدرتمندتر از همیشه نشان می دهد
اگر به دومین برنامه توجه کنید، tape kernal مشاهده میشود که یکی از کرنال های عالی کمودور جهت بهبود سرعت خواندن و نوشتن نوارخوان کمودور می باشد! میتوان فاینال 3 پلاس کمودور را یکی از سطح بالاترین کارتریج های کمودور به حساب آورد...

کارتربج فاینال 3 پلاس به تعداد محدود ، بصورت آماده ، و بصورت کیت سرهم نشده (برای علاقمندان به مونتاژ)، با قیمت بسیار مناسب عرضه میگردد ، برای سفارش روی این متن کلیک کنید