اسپکتروم، با طراحی ساده اما قدرتمند خود، به سرعت در سراسر جهان محبوب شد. این محبوبیت باعث شد تا بسیاری از تولیدکنندگان، اقدام به ساخت کلون‌هایی از این کامپیوتر کنند. کلون‌ها، دستگاه‌هایی بودند که از نظر ظاهری و عملکردی شباهت زیادی به اسپکتروم داشتند، اما با نام‌های تجاری مختلف و گاهی با تغییراتی جزئی عرضه می‌شدند.

چرا کلون‌ها ساخته می‌شدند؟

* کاهش هزینه‌ها: تولید کلون‌ها به دلیل عدم نیاز به پرداخت حق امتیاز، هزینه‌های تولید را کاهش می‌داد.

* افزایش رقابت: کلون‌ها با ارائه قیمت‌های رقابتی‌تر، بازار اسپکتروم را گسترش می‌دادند.

* توسعه بازارهای محلی: تولیدکنندگان محلی با ساخت کلون‌ها، می‌توانستند بازارهای داخلی خود را بهتر پوشش دهند.

* اضافه کردن امکانات جدید: برخی از تولیدکنندگان، با اضافه کردن امکانات جدید به کلون‌ها، سعی در بهبود عملکرد و جذابیت آن‌ها داشتند.

کلون‌های اسپکتروم را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:

* کلون‌های دقیق: این کلون‌ها، کپی کاملی از سخت‌افزار و نرم‌افزار اسپکتروم بودند و اغلب با هدف جایگزینی اسپکتروم اصلی تولید می‌شدند.

* کلون‌های بهبود یافته: این کلون‌ها، علاوه بر ویژگی‌های اصلی اسپکتروم، امکانات جدیدی مانند حافظه بیشتر، پورت‌های اضافی، کیفیت ساخت بهتر و پشتیبانی از نرم‌افزارهای جدید را ارائه می‌دادند.

برخی از معروف‌ترین کلون‌های اسپکتروم عبارتند از :

* کلمبیا: یکی از معروف‌ترین کلون‌های اسپکتروم، کامپیوتر کلمبیا بود که در کشور کلمبیا تولید می‌شد. این کامپیوتر با طراحی زیبا و امکانات اضافی، به یکی از محبوب‌ترین کلون‌های اسپکتروم در آمریکای لاتین تبدیل شد.

* اسپکتروم TIMS: این کامپیوتر که در شوروی تولید می‌شد، یکی از موفق‌ترین کلون‌های اسپکتروم در اروپای شرقی بود. TIMS با قابلیت‌های گسترده و قیمت مناسب، توانست بازار بزرگی در شوروی و کشورهای همسایه به دست آورد.

در حالی که در غرب، رقابت بین شرکت‌های بزرگ کامپیوتری بر سر تولید قدرتمندترین و گران‌ترین دستگاه‌ها شدت گرفته بود، در اروپای شرقی، محدودیت‌های اقتصادی و تکنولوژیکی، مسیر متفاوتی را برای توسعه کامپیوترهای خانگی رقم زد. در این میان، اسپکتروم با قیمت مناسب، قابلیت برنامه‌نویسی ساده و جامعه کاربری پرشور، به عنوان یک گزینه جذاب برای علاقه‌مندان به کامپیوتر مطرح شد.

در شوروی، اسپکتروم به عنوان یک نماد از فناوری غرب و دنیای آزاد تلقی می‌شد. با این حال، به دلیل محدودیت‌های واردات و کنترل شدید دولت بر اطلاعات، دسترسی به اسپکتروم و نرم‌افزارهای آن بسیار دشوار بود. بسیاری از علاقه‌مندان به اسپکتروم، مجبور بودند دستگاه خود را به صورت قاچاق وارد کنند یا آن را به صورت دستی مونتاژ کنند.

در این شرایط دشوار، یک جامعه زیرزمینی از برنامه‌نویسان و علاقه‌مندان به اسپکتروم شکل گرفت. آن‌ها به صورت مخفیانه به تبادل نرم‌افزار، بازی و اطلاعات می‌پرداختند و مجلات و کتاب‌های آموزشی را تکثیر می‌کردند. بسیاری از بازی‌های کلاسیک اسپکتروم که امروزه نیز شناخته شده هستند، در همین جوامع زیرزمینی خلق و منتشر شدند.

* اسپکتروم Pentagon: این کامپیوتر که در کشور رومانی تولید می‌شد، یکی از کلون‌های پیشرفته اسپکتروم بود. Pentagon با استفاده از قطعات با کیفیت بالاتر و طراحی بهتر، عملکرد بسیار خوبی داشت.

* اسپکتروم ZX Spectrum +3: این کامپیوتر که توسط شرکت سینکلر تولید می‌شد، در واقع یک نسخه بهبود یافته از اسپکتروم بود که می‌توان آن را یک کلون پیشرفته از خود اسپکتروم دانست.

کلون‌ها نقش مهمی در گسترش بازار اسپکتروم ایفا کردند. با تولید کلون‌ها، قیمت اسپکتروم کاهش یافت و در نتیجه، تعداد بیشتری از افراد توانستند به این کامپیوتر دسترسی پیدا کنند. همچنین، رقابت بین تولیدکنندگان کلون‌ها، باعث بهبود کیفیت و امکانات این دستگاه‌ها شد.

با ظهور نسل جدید کامپیوترهای شخصی، محبوبیت اسپکتروم و کلون‌های آن به تدریج کاهش یافت. امروزه، اسپکتروم و کلون‌های آن بیشتر به عنوان یک وسیله نوستالژیک و ابزاری برای علاقه‌مندان به تاریخ کامپیوتر مورد استفاده قرار می‌گیرند... این دستگاه‌ها، با قیمت مناسب و امکانات متنوع، به بسیاری از افراد اجازه دادند تا اولین تجربه خود را با دنیای کامپیوتر کسب کنند. اگرچه دوران کلون‌های اسپکتروم به پایان رسیده است، اما میراث آن‌ها همچنان در دل علاقه‌مندان به کامپیوتر زنده است.